بچه های بهشت

سرود یک وسیله ی تبلیغ بسیار خوبی است باب نوجوانان و جوانان.  مقام معظم رهبری «مدظله­العالی»
 
چرا سرود؟
سرود دل بخوان جان را رها کن      رها کن جان و جانان را صدا کن
بیا زیـر  و  بم احسـاس خـود را      بـه  آهنـگ حقیـقت همـنوا  کن
   
نغمه­ای که از دل برآید یقیناً بر دل خواهد نشست. نغمه­هایی ماندگار می­شوند که علاوه بر برخورداری از قالبی زیبا، دربردارنده­ی پیام و محتوایی ارزشمند نیز باشند. لذا نغمه و سرود یک ابزار جذاب و بسیار عامه­پسند جهت تبلیغ و ترویج ارزش­هاست. نغمه های گروهی در قالب گروه­های سرود بسیار مؤثرتر از یک تک­خوانی است.
...
تاثیری که سرود و نغمه­های گروهی و به طور کلی هنر در انتقال مفاهیم دارد بی­بدیل است و همین مهم سبب می­شود سرود همچنان علیرغم رشد رسانه­ها و قالب­های موسیقایی جدید جایگاهی ارزشمند داشته باشد. با رجوع به تاریخ معاصر شاهد تاثیر گروه­های سرود دانش­آموزی مساجد در پیروزی انقلاب اسلامی و مخصوصا هشت سال دفاع مقدس هستیم. گروه­هایی که با اشعاری حماسی روح حماسه و تحرک و جهاد را در کالبدها می­دمید.
با توجه به این تاثیر مشخص می­شود که اگر به سرود به صورت تخصصی­تر و علمی­تر توجه شود می­توان این تاثیر را افزایش داد و این هنر را از مهجوریت بیرون آورد. همین نگاه دم­دستی و غیر تخصصی سبب شده است که تمایل به تشکیل گروه­های سرود در مقطع دبیرستان کمتر از مقاطع پایین­تر بشود.
 بر این اساس نکاتی کوتاه را یادآور می شویم با این امید که این نوشتار خلاصه و کوتاه ، مفید واقع شود:

صدای انسان چیست؟
انسان احساساتش را با صداها و واژه­ها بیان می­کند. به سبب توانایی بی همتای صدای انسان درتلفیق واژه­ها با صداهای موسیقایی، در بسیاری از فرهنگ­ها شعر و سرود جدایی­ناپذیر بوده­اند.
 سرود می­تواند واژه­ها را به یادماندنی­تر کند و تأثیر حسی آن­ها را اعتلا بخشد.
 در سرود، در قیاس با گفتار، گستره­ی پهناورتری از زیر و بم و حجم صوتی را به کار می­گیریم وحروف صدادار را کشیده­تر ادا می­کنیم . لازمه­ی سرود خواندن، داشتن نفس بیشتر و مهار کامل­تر آن است. هوایی که از ریه خارج می­شود توسط ماهیچه­های بطنی زیرین وپرده­ی دیافراگم مهار می­شود. هوا تارهای صوتی را به نوسان درمی­آورد و ریه­ها، گلو، دهان و بینی همگی برای ایجاد صدایی مطلوب گرفتار می­شوند. زیر و بم صدای خواننده بسته به میزان کشیدگی تارهای صوتی تغییر می­کند؛ هر چه این تارها کشیده­تر باشند صدا زیرتر است.
وسعت صدای یک فرد بسته به میزان تعلیم دیدگی و نیز ویژگی­های فیزیکی اوست. وسعت صدای یک فرد تعلیم ندیده به طور معمول حدود  5/1  اُکتاو است، اما خوانندگان حرفه­ای بر محدوده  2  اُکتاو و یا حتی بیشتر نیز احاطه دارند.
 
فاصله اُکتاو در موسیقی دارای اهمیت است. این فاصله، فاصله­ی میان نخستین و آخرین صداهای تشکیل دهنده­ی گام معروف موسیقی است.
گام زیر را  از چپ به راست بخوانید:
                         می         ر        دو      سی      لا      سل     فا      می     ر    دو
 
می­بینید که با رسیدن به نت «دو»یِ بالایی - که نت «دو»یِ پائین را مضاعف می­کند فاصله اُکتاو را با هفت صدا که هر کدام زیر و بمیِ متفاوت دارند، پر کرده­اید.  ( در موسیقی غیر غربی اُکتاو ممکن است به تعداد دیگری تقسیم شود برای نمونه 17 یا 22 صدا) فاصله میان بم­ترین و زیرترین صداهایی که یک خواننده می­تواند اجرا کند وسعت صوتی یا به طور ساده وسعت نامیده می­شود.
 زمانی که فاصله میان دو صدا یک اُکتاو باشد، آن دوکیفیتی بسیار مشابه خواهند داشت.  هنگامی که دو صدا با فاصله یک اُکتاو هم زمان به صدا درآیند، چنان در هم
می­آمیزند که به نظر می­آید در صدایی واحد ادغام می­شوند.
بعنوان مثال دو خواننده یکی مرد که دارای صدای بم و دیگری یک نوجوان که صدای زیر دارد  با هم بخوانند صدای هر دو یک خط را دنبال می­کند با این تفاوت که یکی با صدای  بم و دیگری با صدای زیر همان نت را اجرا می­کند. یعنی یک نُت اما با یک اُکتاو فاصله.   
تارهای صوتی مردان طویل­تر و ضخیم­تر از تارهای صوتی زنان است و همین تفاوت، محدوده صوتی بم­تری را برای آن­ها سبب می­شود. گروه­بندی گستره­های آوازی به ترتیب از زیر  به  بم  چنین است:
سوپرانو-  متسو سوپرانو - آلتو - تنور  - باریتون  و   باس
که البته گستره­های آوازیِ اصلی به ترتیب عبارتنداز : سوپرانو، آلتو، تنور  و  باس
سوپرانو  زیرترین صدا و  آلتو  بم­ترین صدای خوانندگی زنان است.
تنور  زیرترین صدا و باس بم­ترین صدای خوانندگی مردان است.
در سرود وقتی آهنگ­ساز از وسعت صدایی بیشتری برای ملودی استفاده کرده باشد ما ناگزیر باید از صداهای بیشتری از لحاظ زیر و بم استفاده کنیم. در حقیقت این آهنگ ساز است که تعیین تکلیف می کند ما چه صدایی را به کار ببندیم.
 
زیرو بم(ارتفاع صوت) چیست؟
 ارتفاع صوت، زیر یا بم بودن آن نسبت به دیگر اصوات است. بی تردید متوجه
شده­اید که اغلب مردان با صدای بم­تر از زنان و کودکان صحبت می­کنند و سرود می­خوانند. هنگام خواندن یک سرود نیز واژه­ها نسبت به یکدیگر با زیر و بم های متفاوتی اَدا می­شوند. گفتار بدون زیر و بم خسته کننده است.
 زیر و بم صداها با بسامد(فرکانسِ) نوسان­های آن تعیین می­شود. هرچه نوسان­ها تندتر باشد، صدا زیرتر و هر چه نوسان­ها کندتر باشد، صدا بم­تر خواهد بود. بسامدِ نوسان، بر حسب سیکل در ثانیه سنجیده می­شود.
صدایی که دارای زیر یا  بم یا ارتفاع معین باشد صدای موسیقایی نامیده می­شود. چنین صدایی دارای بسامد معین برای نمونه 440 سیکل در ثانیه است. اگر همین صدا یک اُکتاو بم­تر محاسبه شود 220 سیکل در ثانیه بوده و اگر همین نمونه صدا یک اُکتاو زیر­تر شود دقیقاً 880 سیکل در ثانیه خواهد بود.
 نوسان­های یک صدای موسیقایی دقیق است و در فواصل زمانی منظم و یکسان به گوش می­رسد. از سوی دیگر سر و صداها زیر و بم معینی ندارند. (مثل صدای ترمز اتومبیل که از نوسان­های نا منظم پدید می­آید.)
 دوصدای موسیقایی هنگامی متمایز به گوش می­رسند که زیر و بمی آن­ها متفاوت باشد. تفاوت زیر و بمی یا ارتفاع دو صدای موسیقایی فاصله  نامیده می شود. زمانی که فاصله میان دو صدا یک اُکتاو باشد، آن دوکیفیتی بسیار مشابه خواهند داشت، اما با بم و زیر  متفاوت.
صداهای بدون زیر و بم معین صداهایی هستند مانند صدای طبل بزرگ و سنج و ...
آنچه باید برای تنظیم صداها در گروه بدانیم:

دینامیک چیست؟
میزان شدت صدا در موسیقی ، دینامیک نامیده می­شود. شدت صدا بستگی کامل به دامنه نوسانی دارد که آن را پدید می­آورد.
می توانیم با اجرای قوی­تر یک صدا نسبت به صداهای مجاور، آن را مؤکد سازیم. که تأکیدی از این نوع را تأکید دینامیکی یا آکسان می­نامیم.
اگر در بعضی سرودها دقت کرده باشید برخی کلمات و حروف با شدّت بیشتری ادا می­شوند، علت این است که آهنگ­ساز می­خواهد با این تأکید نظر شنونده را به موضوعی خاص و در خور توجه ، جلب کند.
رنگ صوتی چیست؟
 رنگ صوتی با واژهایی همچون روشن، تیره، درخشان، نرم و غنی توصیف می­شود. رنگ صوتی یکی از مهمترین عوامل شناسایی دوستان ما در آن­سوی ارتباط تلفنی هستند. در ترکیب­بندی صداهای هر گروه سرود توجه به رنگ و خصوصیت لحنی صدای هر یک از اعضاء ضروری است. چرا که برای انتقال شایسته­ی محتوا و پیام سرود باید از هر صدا درست در جای خودش بهره گرفت.
 
ریتم چیست؟
ریتم در زندگی نقشی اساسی دارد. ریتم را در گردش شب و روز، چهار فصل و جزر و مد امواج می بینیم، هنگام تنفس به گونه­ای  ملموس­تر احساسش می­کنیم و در ضربان قلب و گام زدن نیز آن را می­یابیم. ریتم، در بهترین معنا، سیلان منظم موسیقی در زمان است.
شاید شنیده باشید اصطلاح این­که از ریتم خارج شد. این زمانی است که گوش تشخیص می دهد نظم زمانی و زمان بندی به بی نظمی تبدیل شده است. مثلاً جدول کنار خیابان یکی در میان سفید و سیاه رنگ­آمیزی شده و نگاه ما معطوف این نظم است که ناگاه می بینیم در قسمتی دو جدول سفید به اشتباه رنگ­آمیزی شده و بعد از آن مجدداً یکی سفید و یکی سیاه تکرار می­شود. دقیقاً همان­جا که دو جدول سفید دیده شد چشم توجه خود را بیشتر کرد یعنی این جلب توجه و علامت سؤال به دلیل خارج شدن رنگ ها از ریتم صورت گرفته است.
جنبه های متعدد و مرتبط با یکدیگر ریتم :
 
ضرب
 ضرب تپش منظم و تکرار شونده­ای است که سرود را به واحد­های برابر زمانی تقسیم می­کند. ضرب­ها گاه آشکار و ملموس به گوش می­رسند(مانند نواختن طبل به وسیله طبل بزرگ در یک دسته همنواز ) گاه نیز، ضرب بیش از آن که شنیده شود احساس می­شود. اگر نغمه­ای آشنا را بخوانید و همزمان با دست یا پا ضرب­های آن را نیز بنوازید، در می­یابید که واژهایی معین از آن را بر ضرب هایی معین می­خوانید. شما از این راه ضرب را احساس کرده­اید، زیرا با نواختن ضربه­ها نسبت به آن هوشیار بوده و آن را تداوم بخشیده­اید. مثلاً سرود « ایران ایران ایران  رگبار مسلسل ها ».
ضرب­ها واحدهای زمانی بنیادیی هستند که کشش تمام نت­ها بر مبنای آن­ها سنجیده می­شود. نت­ها از نظر زمانی می­توانند به اندازه بخشی از یک ضرب، یک ضرب کامل یا بیش از یک ضرب، تداوم یابند. ریتم به گونه­ای مشخص­تر می­تواند به منزله ترتیبی ویژه از توالی کشش­های زمانی نت­ها در یک سرود تعریف شود. ریتم ملودی یک سرود ، ویژگیِ اساسی شخصیت آن است.
 
وزن
هنگامی که یک نغمه یا سرود را می­خوانیم، برخی ضربه­ها قوی­تر یا مؤکدتر ادا
می شوند. در ملودی، الگویی تکرار شونده را می­یابیم که از یک ضرب قوی و سپس یک یا چند ضرب ضعیف­تر تشکیل شده است. سازمان ضرب­ها را در غالب گروه­هایی منظم وزن می­نامند. چنین گروهی که تعداد ثابتی از ضرب­ها را در خود جای داده است، میزان نامیده می­شود. بسته به تعداد ضرب­های هر میزان، چندین نوع وزن وجود دارد.

تمپو
دیدیم که ضرب ها ممکن است تند یا کند باشند. سرعت اجرای ضرب­ها که ضرب آهنگ اساسیِ موسیقی را شکل می دهد، تِمپو نامیده می شود. یک تمپوی تند، حسی از نیرو و پویایی و هیجان همراه دارد. تمپوی کند اغلب در ایجاد حالتی با وقار و آرام مؤثر است. چنین همخوانی­هایی ریشه در شیوه احساس و عملکرد ما دارد. در هنگام هیجان قلبمان تندتر از هنگام آرامش می تپد و به گفتار و حرکتهای تندتر گرایش داریم.
 آهنگسازان توانسته­اند نشانه­های تمپو را به طور دقیق به کمک مترونوم مشخص کنند. مترونوم وسیله­ای ساده است که صداهایی تیک - تاک مانند یا پالس­هایی نوری را به طور منظم و با سرعتی قابل تنظیم ایجاد می­کند. اعداد نشانه مترونوم، اشاره به تعداد دقیق ضربه­ها در دقیقه دارند. مثلاً تمپوی هفتاد به معنی تقسیم یک دقیقه به هفتاد قسمت مساوی است.
 
ملودی:
برای بسیاری از ما موسیقی به عنوان ملودی است. همه ما در مدرسه، اتومبیل و یا هنگام گردش ملودی­ای را زمزمه کرده­ایم. پس از شنیدن یک قطعه موسیقی اغلب
می توانیم ملودی آن را به خوبی یاد آوریم. تشخیص ملودی آسان­تر از تعریف آن است.
 ملودی زنجیره­ای از صداهای جدا گانه و پیاپی است که در مجموع، کلیتی در خور تشخیص را می سازند. ملودی آغاز شده، پیش می­رود و پایان می­یابد و دارای جهت، شکل و پیوستگی است.
هر سرود یک ملودی دارد که منحصر به آن سرود است. گاه اتفاق می­افتد در دو سرود  متفاوت یک ملودی مشابه یافت می­شود که البته ممکن است اتفاقی باشد. اما ساختار هر کدام متناسب با شعر آن سرود تعیین می­شود. یعنی آهنگ­ساز ممکن است بدون ذهنیت ملودیی شبیه ملودی یک سرود دیگر در یک دستگاه و ردیف بسازد. این اتفاق بیشتر در اشعاری که با وزن یکسان هستند رخ می­دهد.
 
بافت موسیقایی:
سه بافت مهم موسیقایی عبارتنداز:
1- بافت مونوفونیک: یک خط ملودیکِ تنها و بدون همراهی، بافتی مونوفونیک دارد( به معنای تک صدایی). اگر به تنهایی سرود بخوانید، صدای شما نوعی موسیقی مونوفونیک خواهد بود. اجرای همزمانِ یک خط ملودیک توسط چند خواننده همصدایی نامیده
می شود که بافت مونوفونیکِ حجیم تر و غنی­تری پدید می­آورد.
2- بافت پلی فونیک: اجرای همزمان دو یا چند خط ملودیک که اهمیِِِِت و جذابیتی کم و بیش یکسان داشته باشند، بافتی را پدید می­آورد که پلی فونیک نامیده می­شود(چند صدایی). در بافت پلی فونیک، چندین خط ملودیک از نظر نمود موسیقایی با یکدیگر به رقابت می­پردازند. پُلی فونی به موسیقی بُعد می­بخشد و آن­را با پِرسپِکتیو در نقاشی مقایسه کرده­اند. هر خط سبب غنا و تعالیِ خط دیگر می­شود. این ارتباط تعالی بخش متقابل، نمایانگر تفاوتی میان موسیقی و گفتار است. هنگامی چندین نفر همزمان مطالب متفاوتی را بیان می کنند، حاصل ممکن است گیج کننده باشد اما اجرای همزمان ملودی­های متفاوت توسط چند خواننده می­تواند صداهایی بسیار بیانگر پدید آورد.
3- بافت هوموفونیک: هنگامی که یک ملودی اصلی را که با آکوردهایی همراه می­شود،
می شنویم، بافت موسیقی هوموفونیک است. در بافت هوموفونیک، توجه شنونده بر ملودی متمرکز می شود، ملودیی که بوسیله صداهایی با جذّابیت کمتر تقویت و رنگ آمیزی می شود.
 
رهبر گروه:
یکی از ارکان تشکیل گروه سرود مربی کارآمد است. مربی باید از حداقل شناخت درباره­ی  شعر  و موسیقی سالم و ارزشی برخوردار باشد. یعنی تشخیص بدهد آیا این شعر و موسیقی زمینه قابلیت تمرین و اجرا را دارد؟ تخصص­هایی مثل تجربه­ی تک­خوانی و یا آشنایی هرچند اندک با دستگاه­های موسیقی داشته باشد.
 رهبر گروه سر پرست و  مسئول راهبری است. یعنی همان مربّی فنّی گروه سرود. بخش عمده کار رهبر گروه هنگام تمرین های مکرر با گروه سرود انجام می گیرد، جایی که بارها بر تکنیک­ها و عوامل بیانی تمرین می شود تا به رضایت او بیانجامد. رهبر گروه هنگامی که اعضاء گروه سرود، همزمان به اجرا می پردازند باید بتواند خطاهای اجرایی را تشخیص دهد و یک به یک آن ها را با ارائه شیوه ای صحیح رفع و اصلاح نماید.
 
 
انتخاب اعضاء و تک­خوان:
اجرا کنندگان برجسته سرود کم و بیش انسان هایی با استعدادهای خاص بوده اند که این استعداد از کودکی در آنان بارز و آشکار بوده است. صدای زیبا، گوش موسیقی عالی یا حافظه بسیار نیرومند. آنان مانند قهرمانان ورزشی از توازن، قدرت و انگیزه رقابتی استثنایی برخوردارند. استعداد طبیعی به تنهایی برای ظهور اجرا کننده ای برجسته کافی نیست. اجرا کننده ای که در مسیر تعالی گام برمی­دارد، سال­ها نزد استادانی شایسته تحصیل کرده، روزانه ساعت­ها تمرین می­کند و به پرورش ذوق و حس هنری می­پردازد. پس از این همه است که امکان ظهور هنرمندی برخوردار از مهارت­های اجرایی شگرف، پدید می­آید. خوانندگان برجسته(تک خوان)رده­ای ویژه و متمایز از دیگر اجرا کنندگان هستند.
 مربی سرود در وهله ی اول می بایست با دقت نظر و ظرافت از بین علاقمندان به سرود  متناسب با نیاز خود صداهایی را انتخاب کند که ساده ترین راه ، اجرای چند بیت شعر و سرود با انتخاب خود شخص داوطلب می باشد. معمولاً علاقمندان در ذهن خود با یک یا چند سرود و نغمه اُنس دارند، این بهترین راه تست اولیه صداست. شخص داوطلب چند بیتی را با سَبْـک خودش می خواند. و اینجاست که نقش مربی جهت تشخیص صحیح روشن می شود. همانطور که یک مربی فوتبال نیاز به بازیکنانی با مهارت های ویژه دارد، مثل دروازه بان – مدافع – هافبک و مهاجم،  مربی سرود نیز باید ترکیب صدایی خاصی برای گروه ترسیم و کاستی های خود را برطرف کند. مثلاً تکخوان – گروهی با صدای بم – یک گروه با صدای زیر یا گروهی با گستره ی صدایی متفاوت بین صداهای بم و صداهای زیر که قبلاً در مبحث وسعت صدای انسان بیان شده بود.
 
مکان تمرین:
مکان تمرین باید فضایی ساکت و آرام و دل باز و بدون محدودیت تمرین با صدای بلند باشد. نور و تهویه مناسب و ایجاد دمایی طبیعی و ... به تمرکز اعضاء گروه سرود می افزاید.
 
امکانات مورد نیاز تمرین:
متناسب با توانایی هر گروه سرودی امکانات از یک ضبط صوت ساده (کاست یا سی دی) شروع می شود تا دک های پیشرفته تر و باندهای بزرگ تر. خلاصه بسته به شرایط مالی هر گروه امکانات تهیه شده و تمرین با کیفیت انجام می گیرد.
 
زمان و زمان بندی تمرین:
بهترین ساعات تمرین وقتی است که نیرو شرایط روحی جسمی مناسبی داشته باشد. یعنی سر حال باشد. که البته بعضی گروه ها امکان تعیین زمان خاص را ندارند که باید دقت شود زمان تمرین زمان نامناسبی نباشد. ساعت هایی که به هیچ عنوان نمی توان جلسات تمرین سرود برگزار کرد عبارتنداز : ( صبح زود - آخر شب و یا دقیقاً وقت نماز)
زمان بندی معمول تمرینات گروه سرود از هفته ای یک جلسه تا حتی هفته ای هفت جلسه در صورت نیاز قابل تغییر است.
مدت زمان تمرین از نیم ساعت تا دو ساعت متناسب با شرایط و نیاز گروه تعیین می شود که البته بهترین مدت برای تمرین یک ساعت الی یک ساعت و ربع پیشنهاد می شود.
 
روش تمرین:
روش ها متفاوتند اما روشی را که ما پیشنهاد می کنیم این است که:
1. ابتدا سرودی را که انتخاب نموده ایم و آماده تمرین است را چند مرتبه پخش می کنیم و به اعضاء گروه سرود تأکید می کنیم فقط گوش دهند. حداقل سه تا پنج مرتبه.
2.از ابتدای سرود یک یا دو بیت را هدف قرار داده و تکرار می کنیم. مثلاً  ده بار متوالی به این صورت که پنج مرتبه اول دو بیت پخش شده فقط گوش داده شود.
3. دفعات ششم و هفتم دو بیت در حال پخش زیر لب زمزمه شود به گونه ای که صدای ما را کسی نشنود.
4. دفعات هشتم و نهم زمزمه ای بلند تر ( با مشخص شدن جوهره ی صدا )
5. دفعه ی دهم (آخرین بار) با صدای طبیعی خوانده شود. اگر دو بیت را صحیح خواندند سراغ دو بیت بعد خواهیم رفت و در غیر این صورت تمرین مجدداً تکرار می شود تا دو بیت اول کاملاً تفهیم شود.
6. به همین صورت دو بیت دو بیت آموزش را ادامه می دهیم تا تمام سرود جزء جزء آموخته شود.
7. در پایان یک مرتبه با صدای زمزمه ای تمام سرود را مرور می کنیم.
8. برای جلسات بعد سرود خوانده شده را برای گوش دادن اعضاء ( فقط گوش دادن ) به اعضاء تقدیم می کنیم.
 
انتخاب سرود:
 انتخاب سرود بسیار مهم است. ما می خواهیم بلندگوی چه مطلبی باشیم؟ آیا اصلاً ضرورتی دارد این شعر و سرود را بخوانیم؟ پس باید به اهدافی که با خواندن این سرود دنبال می کنیم نگاه دقیقی داشته باشیم.
معمولاً  سرودهای مذهبی - انقلابی و حماسی  سرودهایی هستند که حاوی پیام های با ارزشی هستند و سرودهایی دین مدار محسوب می شوند. البته در همین نوع سرودها نیز بهتر است از اشعار قوی تر و آهنگ های رساتر انتخاب صورت گیرد.
 
اجرای آزمایشی:
 بعداز مدتی تمرین می بایست اجرای آزمایش در حضور مخاطبینی که تا بحال سرود را ندیده و  نشنیده اند داشته باشیم. یعنی تمرین اعتماد به نفس.
گروه سرود نو پا با اجراهای متعدد است که تسلط خود را بر اجرا افزایش می دهد.
نکته ی مهم : خسته نشویم و از ریتم خارج شدن و حتی صداهای ناهنجار را تحمل کنیم و  به مرور اصلاح و با اندوختن تجربیات بیشتر اعضاء گروه سرود را پخته تر کنیم.
 
بهره گیری از مربی فنّی با تجربه جهت رفع نواقص:
در راستای کسب تجربه و اجراهای آزمایشی از تجربیات فراوان مربیان پیشکسوت استفاده کنیم تا پی ببریم راهنمایی های هرچند کوچک ایشان تا چه حد می تواند مفید و مؤثر واقع شود.
اجراهای متعدد:
 هر چه تعداد اجراها را بیشتر کنیم تسلط بر کار و اعتماد به نفس بیشتری حاصل می شود. رمز موفقیت هر گروهی در اجراهای متعدد آن گروه خلاصه می شود.
اعتماد به نفس و خونسردی به سرعت به دست نمی آید پس کوشش و تلاش لازمه ی موفقیت در تشکیل گروه سرود کارآمد می باشد.
 
داستان دنباله دار سرود:
لذت اجرای بدون نقص تا حدی است که تمام اعضاء گروه را تشنه ی سرود بعدی می کند. لذا دقت شود تا در صورت برخی اجراهای ضعیف بی انگیزگی جای اعتماد به نفس را نگیرد. رفع اشکالات با مهربانی مربی همراه باشد اصلاح سریعتر صورت گرفته و شخص علاقمندتر به تمرینات نگاه می کند و برای سرودهای بعد با شور و اشتیاق اعلام آمادگی می کند.
سایرنکات مهم :
1. تا زمانی که تمام سرود را جزء جزء آموزش نداده ایم. سی دی  یا  کاست سرود خوانده شده را تحویل اعضاء نمی دهیم. این تأکید نکته ی بسیار مهمی در دریافت صحیح قالب اجرای سرودهاست.
2. اصولاً اعضاء ملودی بدون کلام سرود را نداشته باشند بهتر است. چرا که اگر امتحان بفرمایید در نهایت می بینید هر عضوی برداشت متفاوتی در هر بیت از نحوه ی خواندن داشته است.
3. تمرینات را با استراحت های کوتاه و یا نکاتی که نیاز به یادآوری دارند متنوع تر کرده و از خسته کردن اعضاء جدّاً خودداری نمایید.
4. مربی باید خندان و خوشرو و جذّاب باشد و با فنّ بیان نیروهای گروه سرود را هوشیار نگه دارد. ایجاد انگیزه با تشویق به موقع و همراهی مناسب با اعضاء بسیار مهم است